شقاق
شقاق (فیشر مقعدی): علل، علائم، درمان و پیشگیری
شقاق یا فیشر، ترک یا زخمی کوچک در پوست یا مخاط است که معمولاً در نواحی حساس بدن مانند مقعد، لب‌ها یا دیگر نقاط با پوست نازک ایجاد می‌شود. این عارضه به‌ویژه در ناحیه مقعد (شقاق مقعدی یا آنال فیشر) شایع است و می‌تواند باعث درد، خونریزی و ناراحتی قابل توجهی شود. در این مقاله به بررسی جامع علل، انواع، علائم، روش‌های درمان و راهکارهای پیشگیری شقاق می‌پردازیم.
---
# شقاق مقعدی چیست؟
شقاق مقعدی یک زخم خطی کوچک در مخاط انتهای روده بزرگ است که معمولاً به دلیل فشار زیاد ناشی از عبور مدفوع سفت یا التهاب ایجاد می‌شود. این عارضه در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما در جوانان و میانسالان شایع‌تر است.
---
# انواع شقاق مقعدی
شقاق مقعدی بر اساس مدت زمان و شدت علائم به دو دسته تقسیم می‌شود:
1. شقاق حاد
- ترک‌های سطحی و جدید که معمولاً در اثر یبوست، اسهال مزمن یا زایمان طبیعی ایجاد می‌شوند.
- علائم: درد تیز و ناگهانی هنگام دفع، خونریزی خفیف (قطرات خون روشن).
- با درمان ساده مانند اصلاح رژیم غذایی و پمادهای موضعی بهبود می‌یابد.
2. شقاق مزمن
- زخم‌های عمیق‌تر که بیش از 6-8 هفته باقی می‌مانند.
- علائم: درد مداوم، خونریزی مکرر، احتمال تشکیل زائده پوستی (سنتینل پایل).
- ممکن است نیاز به درمان‌های پیشرفته مانند تزریق بوتاکس یا جراحی داشته باشد.
انواع دیگر شقاق:
- شقاق جانبی: در کناره‌های مقعد ایجاد می‌شود و اغلب مرتبط با بیماری‌های التهابی روده است.
- شقاق پس از زایمان: ناشی از فشار زیاد در حین زایمان طبیعی.
---
# علل و عوامل خطر شقاق
عوامل متعددی در ایجاد شقاق نقش دارند، از جمله:
- یبوست: اصلی‌ترین عامل؛ مدفوع سفت باعث پارگی مخاط می‌شود.
- اسهال مزمن: تحریک مکرر ناحیه مقعد.
- رژیم کم فیبر و کم‌آبی.
- فشار زیاد در توالت (ناشی از زور زدن یا نشستن طولانی).
- رابطه جنسی مقعدی بدون محافظت.
- بیماری‌های زمینهای مانند کرون، ایدز یا پسوریازیس.
- بارداری و زایمان.
---
# علائم شقاق مقعدی
- درد تیز و سوزناک هنگام دفع مدفوع که ممکن است تا ساعت‌ها ادامه یابد.
- خونریزی خفیف (معمولاً به صورت رگه‌های خون روی مدفوع یا دستمال).
- خارش، سوزش یا التهاب اطراف مقعد.
- در موارد مزمن: ترک‌های عمیق، زائده پوستی یا اسپاسم عضلانی.
---
# درمان شقاق: از خانگی تا جراحی
درمان بسته به نوع و شدت شقاق متفاوت است:
1. درمان‌های خانگی و غیرجراحی
- افزایش مصرف فیبر: میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات.
- نوشیدن آب کافی: حداقل 8 لیوان در روز.
- حمام سیتز (نشستن در آب گرم): 15-20 دقیقه، 2-3 بار روزانه.
- پمادهای موضعی: مانند نیتروگلیسیرین (کاهش اسپاسم) یا لیدوکائین (بی‌حسی).
- ملین‌های ملایم: در صورت یبوست مقاوم.
2. فیزیوتراپی کف لگن
- تکنیک‌های بیوفیدبک برای کنترل عضلات اسفنکتر.
- تمرینات آرام‌سازی و تنفسی جهت کاهش اسپاسم.
- بهبود خونرسانی به ناحیه برای تسریع ترمیم زخم.
3. درمان‌های پزشکی پیشرفته
- تزریق بوتاکس: کاهش اسپاسم عضلانی موقت.
- جراحی (اسفنکتروتومی): برش جزئی عضله مقعد برای کاهش فشار (موارد مزمن).
---
# راهکارهای پیشگیری
- رژیم پر فیبر و مصرف مایعات فراوان.
- اجتناب از زور زدن در توالت.
- ورزش منظم برای بهبود حرکات روده.
- تمیز نگه‌داشتن ناحیه مقعد با آب ولرم و صابون ملایم.
- مدیریت استرس و اجابت مزاج به‌محض احساس نیاز.
---
# چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
- اگر علائم پس از 2 هفته درمان خانگی بهبود نیافت.
- خونریزی شدید یا درد غیرقابل تحمل.
- وجود ترشحات چرکی یا تب (علائم عفونت).
---
جمع‌بندی
شقاق مقعدی اگرچه دردناک است، اما در بیشتر موارد با اصلاح سبک زندگی و درمان‌های ساده بهبود می‌یابد. در صورت مزمن شدن، روش‌هایی مانند فیزیوتراپی یا جراحی می‌توانند مؤثر باشند. کلید پیشگیری، حفظ سلامت دستگاه گوارش با تغذیه مناسب و عادات صحیح اجابت مزاج است.